Στα Εγκαταλελειμμένα Χωριά της Ελλάδος

[Vagelis Gar]

Μια στιγμή..
μια μοναδική στιγμή που ποτέ δεν θα είναι ίδια...

...στο πέρασμα του χρόνου αμέτρητες,
πολύ κοντά η μια στην άλλη
διαφορετικές...

...οδηγούν στο αύριο
προσπερνώντας το χθες...

...σημάδια παντού...

Οδοιπορικό στους εγκαταλελειμμένους οικισμούς των Κορεστείων (Άνω & Κάτω Κρανιώνα),
"ντυμμένο" με κόκκινη λάσπη, άχυρα και ξύλα.

[Vagelis Gar]

Στον επαρχιακό παραμεθόριο δρόμο που ενώνει την Καστοριά με τις λίμνες των Πρεσπών μόλις λίγα χιλιόμετρα από την πόλη (βορειοδυτικά) θα συναντήσουμε κάποιους οικισμούς διαφορετικούς από ότι στην υπόλοιπη Δυτική Μακεδονία (Γάβρος, Μαυρόκαμπος, Χάλαρα, Κρανιώνας).Τα Κορέστεια, όπως ονοµάζονται στο σύνολο τους, είναι γνωστά ως “Τα Πλίνθινα Χωριά” και παρουσιάζουν µια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, σπάνια στον ελλαδικό χώρο σε µέγεθος ολόκληρου οικισµού. Το συγκεκριμένο οδοιπορικό αναφέρεται στο χωριό Κρανιώνας (Άνω και Κάτω οικισμός) και μέσα από την περιγραφή, τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω νοερά σε αυτό το υπέροχο μέρος.

[Vagelis Gar]

* Ο πυκνοδομημένος Κρανιώνας με τα μεγάλα διώροφα και τριώροφα πλίνθινα σπίτια που αναπτύσσονται σε ένα οργανικό σύνολο, είναι ένα από τα πολλά εγκαταλελειμμένα χωριά της παραμεθορίου. Στην αεροφωτογραφία διακρίνεται η ελεύθερη διάταξη των σπιτιών, χωρίς σαφή όρια ως προς τις καλλιέργειες, η οποία επιτρέπει τη διέλευση των αγροτικών δρόμων. Στο αριστερό τμήμα της αεροφωτογραφίας ξεχωρίζει το δημοτικό σχολείο, το μόνο με σαφή όρια αυλής.

(φωτογραφία από www.greekspaces.gr)

[Vagelis Gar]

* Στις αρχές του 20ού αιώνα άνθιζε στην περιοχή της Πρέσπας μια διαφοροποιημένη οικονομία (αλιεία, καλλιέργειες και κτηνοτροφία, ξυλεία, επεξεργασία δερμάτων και εμπόριο) που συντηρούσε πολυάνθρωπους οικισμούς με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτήρα. Στα χωριά της περιοχής των Κορεστείων κυριαρχούσε εντυπωσιακά η ωμή πλίνθος, φτιαγμένη από το βαθυκόκκινο χώμα της περιοχής. 60-70 σπίτια αποτελούσαν μια οικιστική ενότητα, ενώ σε μικρή απόσταση υπήρχε συχνά μια δεύτερη (Άνω Κρανιώνας, Άνω Μελάς κ.ά.). Εκκλησία, σχολείο (που κατά περίπτωση μόνον διασώζονται) και χάνια για τους ταξιδιώτες ήταν τα μόνα μη ιδιωτικά κτίσματα.

Άνω Κρανιώνας, ο δεύτερος οικισμός βόρεια του Κρανιώνα. Έξω από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται η συγκεκριμένη πλακέτα όπου φαίνεται η διάταξη του χωριού καθώς επίσης και τα ονόματα των οικογενειών στις οποίες ανήκαν -ουν οι οικίες.

[Vagelis Gar]

* Μέχρι το 1940, δυο διαδρομές συνέδεαν την Καστοριά με τη Φλώρινα: ο "αμαξιτός" δρόμος στα βορειοδυτικά, βατός ακόμη και τον χειμώνα, ανηφόριζε από την Καστοριά στην κοιλάδα της Κορέστης που εκτείνεται από το Πισοδέρι ως την Σλίβενη (σημερινή Κορομηλιά).

Κρανιώνας (άποψη οικισμού από τον Άνω Κρανιώνα)


* Με κατάφυτα και συχνά χιονισμένα ψηλά βουνά τριγύρω, άλλοτε απλωμένη κι άλλοτε στενή και στριφογυριστή, με μυστικά λημέρια ληστών, η κοιλάδα ακολουθούσε τη ροή του παραποτάμου του Αλιάκμονα (Βίστριτσα).


* Τέσσερις ώρες μετά, ο δρόμος συναντούσε το Γκαμπρέσι (Γάβρος), χωριό πλινθόκτιστο, με 300 χριστιανούς και εκκλησία, και λίγο αργότερα έστριβε δυτικά, για την Κορυτσά και τα λιμάνια της Αδριατικής. Η διαδρομή μέχρι τη Φλώρινα απαιτούσε 11 ώρες συνολικά, αλλά ένας καβαλάρης μπορούσε να πάρει το μονοπάτι βορειοανατολικά (την "ημιονική οδό") και να φθάσει σε 8 ώρες. Ανάμεσα στις δύο διαδρομές βρίσκονταν ο Κρανιώνας, ο Μαυρόκαμπος, τα Χάλαρα, ο Άγιος Αντώνιος, πιο βόρεια το Μακροχώρι και ο Μελάς, που από το 1999 αποτελούν το δημοτικό διαμέρισμα των Κορεστείων.

Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (Άνω Κρανιώνας)


* Σήμερα το τοπίο είναι αρκετά αλλαγμένο. Η εθνική οδός Ε-86, πάνω στην παλιά χάραξη, συναντά και πάλι την αυξημένη κίνηση προς το μεθοριακό φυλάκιο της Κρυσταλλοπηγής που συνδέει την Ελλάδα με την Αλβανία. Τα 65 χιλιόμετρα μεταξύ Φλώρινας και Καστοριάς διασχίζονται γρήγορα. Ο Κρανιώνας, ο Γάβρος (ερειπωμένα πλέον), ο Νέος Οικισμός (Κορέστεια) αφηγούνται με την εικόνα τους τις περιπέτειες του παραμεθόριου ορεινού χώρου στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, μετά τον Εμφύλιο.

Συναντήσαμε τον Κυρ-Μανώλη στο εσωτερικό της εκκλησίας. Μας καλοδέχθηκε και προσφέρθηκε να μας ξεναγήσει για λίγο στον εσωτερικό χώρο της εκκλησίας ανακαλώντας ταυτόχρονα από την μνήμη του θύμισες και εικόνες...


* Μέχρι το 1923 μουσουλμάνοι ζούσαν στον Άγιο Αντώνιο (τότε Ζερβαίνη), ενώ τα υπόλοιπα χωριά κατοικούνταν από χριστιανούς, ανάμεικτους όσον αφορά τις συμπάθειές τους στην ελληνορθόδοξη και στην εξαρχική εκκλησία. Με μέσο μέγεθος 600 έως 700 κατοίκων και ονομασίες που υποδήλωναν το σλαβόφωνο ιδίωμα της περιοχής, αντιμετώπισαν με μικρές απώλειες την ενσωμάτωσή τους στο ελληνικό κράτος το 1912. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, 50 προσφυγικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Αντώνιο, διατηρώντας σταθερό τον αριθμό των 4.000 κατοίκων στους επτά οικισμούς μέχρι το 1940.


Άποψη από το καμπαναριό της εκκλησίας. Διακρίνεται η ξύλινη σκάλα που οδηγούσε στην κορυφή του καμπαναριού.

[Vagelis Gar]

* Ο πόλεμος και στη συνέχεια ο εμφύλιος έπληξαν οδυνηρά την περιοχή, η οποία αντιμετωπίσθηκε με καχυποψία από τους νικητές λόγω της παρουσίας σλαβόφωνων. Οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν εκουσίως ή ακουσίως σε κέντρα ασφαλείας του στρατού, ενώ πολλοίαναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν οριστικά τη χώρα.


* Η απογραφή του 1951 καταγράφει σοβαρότατες απώλειες στους επτά οικισμούς (-43,25%), σχεδόν διπλάσιες από εκείνες στο σύνολο του νομού Καστοριάς, που είναι οι μεγαλύτερες στην επικράτεια.




* Η πληθυσμιακή μείωση στην επαρχία Καστοριάς (που γίνεται νομός το 1941) μεταξύ 1940 και 1951 ανέρχεται σε 17.868 άτομα, δηλαδή 27,80%. Είναι η περιοχή με τη μεγαλύτερη μείωση στην Ελλάδα, και έπεται ο νομός Φλωρίνης (21,94%). Βλάχικοι πληθυσμοί από τη Θεσσαλία μεταφέρθηκαν στα γύρω χωριά σε μια μάλλον αποτυχημένη εποικιστική προσπάθεια. Η έξοδος συνεχίσθηκε προς τις πόλεις και τη Γερμανία, ενώ ελάχιστοι "επαναπατριζόμενοι" επωφελήθηκαν από χρηματικές ενισχύσεις για επισκευές.

[panosv]

Βαγγελάρα δώωωωωωωσε!

[apapadopoulos]

μια ποιητικη περιηγηση στην εγκατελειμμενη Ελλαδα.....

[syan]

Βαγγέλη συγχαρητήρια για το πολύ όμορφο οδοιπορικό...οι φωτογραφίες περιγράφουν τα απομεινάρια ενός βωβού παρελθόντος..

[peterv]

Μπράβο πολύ καλό οδοιπορικό ,

σε μια Ελλάδα σιωπηλή που χάνεται μέσα στον χρόνο.




Sent from my iPad using Tapatalk HD