Μονεμβασιά: Το παραμυθένιο Κάστρο

[Xanthi]

Μονεμβασιά: Τρυπώσαμε στο πιο παραμυθένιο Κάστρο




Είναι το Γιβραλτάρ του Καζαντζάκη, το «πέτρινο καράβι» του Ρίτσου που αιώνες τώρα, δεμένο στο «μουράγιο» της Πελοποννήσου, κρέμεται από μια στενή λωρίδα γης ακροβατώντας στο νήμα της Ιστορίας κι έχοντας βάλει πλώρη για ορίζοντες υπερβατικούς.



Κείμενο- Αποστολή: Μαρία-Κάντια Χαρδαλιά (chardalia@dousiscom.gr)

Φωτογραφία: Σπύρος Κανατάς



Στο ανατολικό τμήμα του νομού Λακωνίας βρίσκεται η πλωτή πολιτεία της Μονεμβασιάς, η αιώνια αγαπημένη του Γιάννη Ρίτσου, ο διακαής, κρυφός και διακηρυγμένος πόθος αυτοκρατόρων, δόγηδων και σουλτάνων με ονομασίες να εναλλάσσονται και να παραλλάσσονται τόσες φορές ανά τους αιώνες, όσοι και οι κατακτητές της: Βυζαντινοί, Ενετοί και Τούρκοι. Μαλβάζια, Μονεμβάσια, Μονεμβασία, Μενεξέ Καλεσί, Μαλβαζούϊ και Βράχος τα ονόματά της, και ανταποκρίνεται σε όλα. Είναι, όμως, η στενή χερσαία λωρίδα που τη συνδέει με τον αντίκρυ οικισμό της Γέφυρας (ή Νέα Μονεμβασιά) ο «επικρατέστερος» νονός της, ενώ αποτελεί και τον μοναδικό τρόπο προσέγγισης και πρόσβασης σε αυτή («μόνη έμβασις»). Εσείς ακολουθήστε τις επιταγές της ευθείας της και θα οδηγηθείτε μέσα στο οχυρό.



Άκρα Μινώα
Η ημερομηνία-ορόσημο που σηματοδότησε τη γέννηση της γεωλογικής ιδιαιτερότητας της Μονεμβασίας ήταν το 375 π.Χ., όπου κατόπιν ισχυρής σεισμικής δόνησης αποκόπηκε από τη χερσόνησο Άκρα Μινώα, τον ηπειρωτικό κορμό της Ελλάδας, όπως ακριβώς συνέβη με την Ελαφόνησο νοτιότερα. Έτσι, το πάλαι ποτέ σταυροδρόμι Μυκηναϊκού και Μινωικού πολιτισμού εξελίχθηκε σε οχυρό υψίστης γεωστρατηγικής σημασίας που δύσκολα κατακτιόταν (ο Βιλεαρδουίνος την πολιορκούσε επί τρία χρόνια), έλεγχε τα θαλάσσια περάσματα ενώ σήμερα αποτελεί έξοχο παράδειγμα μνημείου φύσης με ενσωματωμένα ανθρώπων έργα.

Άρατε τας πύλας
Μέσα στη Μονεμβασιά το αυτοκίνητο απαγορεύεται, αλλά ούτως ή άλλως τα τετράτροχα δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν σε τόσο στενά και τραχιά καλντερίμια. Ο τόπος δεν «σηκώνει» περιττά ψιμύθια πολιτισμού και θέλει να σας αποκόψει από τις πλασματικές ανάγκες της αστικής ζωής, άρα μην ξαφνιαστείτε αν δεν βρίσκετε σήμα κινητής τηλεφωνίας ή Wi-Fi. Εδώ η επικοινωνία γίνεται α λα παλαιά, στα μπαλκόνια και στις αυλές, στις πλατείες και στα πεζούλια.
Για να φτάσετε στην είσοδο της Μονεμβασιάς μπορείτε να οδηγήσετε στη στενή λωρίδα γης που καταλήγει σε πλάτωμα για τα αυτοκίνητα, αλλά εμείς σας προτείνουμε, επειδή σε περιόδους αιχμής είναι εξαιρετικά απίθανο να βρείτε θέση στάθμευσης, να αφήσετε το όχημά σας στον οικισμό Γέφυρα και να περπατήσετε μέχρι την πύλη. Μόλις διαβείτε την είσοδο της καστροπολιτείας, το αρχοντικό του ποιητή της Ρωμιοσύνης σας καλωσορίζει με μια Σονάτα... Η Μονεμβασία υπήρξε γενέτειρα του ποιητή Γιάννη Ρίτσου (ο τάφος του βρίσκεται έξω από τα τείχη, στο κοιμητήριο του Βράχου) και τόπος έμπνευσης των εξής στίχων που συνοψίζουν σε μια στροφή την αλήθεια της: «Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου. Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου. Κι όλο ασάλευτη μένεις, να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη».



Δύο κόσμοι
Άτυπα διχοτομημένη σε Άνω και Κάτω πόλη, η Μονεμβασιά «διχάζεται» μεταξύ δύο κόσμων. Η έρημη πια Άνω Πόλη, χτισμένη στην πάνω πλευρά του βράχου και φυσικό οχυρό με ορισμένα διασωσμένα κτήρια και πολλά ερείπια, αγναντεύει το Μυρτώο πέλαγος ως αδιαμφισβήτητη βιγλάτορας. Καταλήγετε εκεί, γεμάτοι από μυρωδιές της φύσης από φασκομηλιές, αγριοβιολέτες και μάραθο, ακολουθώντας την ελικοειδή ανηφορική διαδρομή που ξεκινά από τη «ζωντανή» Κάτω Πόλη. Φτάνοντας στην κορυφή «Γουλάς» θα απαντήσετε το βυζαντινό μνημείο της εκκλησίας της Αγιά-Σοφιάς (Παναγία Οδηγήτρια, 12ος αι.) πάνω στο ύψωμα. Η θέα από εδώ κόβει την ανάσα, σταματάει το μυαλό και μουδιάζει το χρόνο για να φυλακίσει στη μνήμη των κυττάρων ότι αντικρίζουν τα μάτια, από τις ακρογιαλιές της Επιδαύρου Λιμηράς στο Καμήλι και από εκεί μέχρι το θρυλικό ακρωτήρι του Κάβο-Μαλέα.
Μα το τμήμα της πόλης όπου βρίσκεστε μπαίνοντας, είναι η Κάτω πόλη. Ανεπτυγμένη στο νοτιοανατολικό τμήμα του Βράχου, χαρακτηρίζεται από εξαιρετική αρχιτεκτονική βασισμένη στη στιβαρότητα της πέτρας, νοτισμένη με την αλμύρα του Αιγαίου, σμιλευμένη από την παράδοση, σφηνωμένη σε ρωγμή του χρόνου. Περπατήστε στον κεντρικό λιθόστρωτο δρόμο, τη «Μέση οδό των Βυζαντινών», που ξεκινά από την πύλη και καταλήγει στο τέλος του οικισμού μετά από δεκάλεπτο περπάτημα. Αναπαλαιωμένα πέτρινα κτίσματα, αρχοντικά από πωρόλιθο και μαυρόπετρα, νεοκλασικά του 19ου αι. θα σας εντυπωσιάσουν, καθώς και οι ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες όπως οι δρομικές (θόλοι) στα καλντερίμια, τα βενετσιάνικα σκαλιστά διακοσμητικά και οι παραδοσιακές στέρνες. Ανταποκριθείτε στις ελκυστικές προτάσεις ατμοσφαιρικής διαμονής στους προσεγμένους ξενώνες και πάρτε χρώματα και αρώματα Λακωνίας από τα καταστήματα παραδοσιακών προϊόντων, ενώ είναι οι σίγουρο πως οι μεθυστικές μυρωδιές που ξεχύνονται από τις κουζίνες των τριών, μόλις, εστιατορίων του Κάστρου θα σας αποπροσανατολίζουν σε κάθε σας βήμα.
Μόλις φτάσετε στην κεντρική πλατεία ανάμεσα στη μητρόπολη του Ελκόμενου Χριστού και το Αρχαιολογικό Μουσείο (στεγασμένο σε μουσουλμανικό τέμενος), φωτογραφηθείτε στο περίφημο κανόνι του Κάστρου και πάρτε εντός σας το ατέλειωτο μπλε που απλώνεται μπροστά στα μάτια σας. Από το Κανόνι κατηφορίστε προς τα θαλάσσια τείχη, όπου θα βρείτε την πλατεία «Μεγάλη Τάπια» με την πάλλευκη Παναγιά Χρυσαφίτισσα (17ος αι.) και την πηγή της που θεωρείται αγίασμα. Tip: Βρήκαμε τον τρόπο να κολυμπήσετε δίπλα στην ενεργειακή αύρα του Κάστρου. Πορτέλλο λέγεται και είναι η μοναδική έξοδος του οχυρού στη θάλασσα, απ' όπου μπορείτε να βουτήξετε άφοβα. Στη συνέχεια, περιηγούμενοι εντός της πολιτείας, θα συναντήσετε κάμποσες από τις 40 εκκλησίες με πιο αξιόλογες την Παναγία Μυρτιδιώτισσα (Κρητικιά), τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο Στέφανο, τον Άγιο Παύλο και την Αγία Άννα.

Χρώματα και αρώματα
Δεν μπορείτε να φύγετε από τη Μονεμβασιά χωρίς να έχετε δοκιμάσει τα ξακουστά αμυγδαλωτά της, το φρέσκο της μπαρμπούνι και το περίφημο κρασί «Μαλβάζια». Ο γλυκός οίνος κάποτε δεν επιτρεπόταν να βγει από τα όρια της αυλής του ηγεμόνα, μα σήμερα είναι αναγνωρισμένος και βραβευμένος διεθνώς και βρίσκεται στην κάβα κάθε ενημερωμένου γευσιγνώστη. Ξεχωρίσαμε και το κατάστημα με τα χειροποίητα κοσμήματα της κας Τασίας Λιβιεράτου, εμπνευσμένα από μονεμβασιώτικα μοτίβα, με το λιλιπούτειο μουσείο αργυροχρυσοχοΐας που στεγάζεται στο υπόγειο.


Μια βουτιά στα πέριξ
Η περιοχή γύρω από το Κάστρο και σε μια κοντινή χιλιομετρική απόσταση από αυτό ενδείκνυται για παραθερισμό, θαλάσσια παιχνίδια, κολύμπι και ηλιοθεραπεία. Μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας στις παραλίες της Γέφυρας, στο Πορί, στο Καστράκι, στον Ξιφιά, στην Καστέλλα, στον Άγιο Φωκά, στα Λιβάδια και στα Χουνάρια. Εκ διαμέτρου αντίθετα, αλλά στα όρια του δήμου Μονεμβασιάς, η κοσμοπολίτικη εκδοχή του Λακωνικού κόλπου συναντάται στις παραλίες Ελιά (25 χλμ.) και Πλύτρα (19 χλμ. ανατολικά της Μονεμβασιάς).
Το απάνεμο καταφύγιο της Ελιάς είναι σημείο συνάντησης πολλών σκαφάτων, ντόπιων ψαράδων και επισκεπτών παραθεριστών, ενώ φημίζεται για το ηλιοβασίλεμά της. Νοτιότερα (6 χλμ.), κατευθυνόμενοι δεξιά μετά τον Ασωπό, σας καλωσορίζει ο αναπάντεχου φυσικού κάλλους κόλπος της Πλύτρας στον όρμο της Ξυλής. Η χρυσή αμμουδιά της βραβευμένης με Γαλάζια Σημαία ακρογιαλιάς συγκεντρώνει ταξιδιώτες από κάθε πιθανό σημείο της χώρας, ενώ το beach bar Asopitan με τον τεράστιο μπουφέ και το εξυπηρετικό προσωπικό διευρύνει τον κύκλο των πιστών θιασωτών του. Αξίζει να δείτε τα λείψανα ρωμαϊκών κτισμάτων που βρίσκονται στην αρχή της παραλίας, καθώς και το Παλαιόκαστρο με την πανοραμική θέα στην κορυφή βράχου. Μια στάση επιβάλλεται να κάνετε και στον παραθαλάσσιο Αρχάγγελο με τη βυθισμένη από το 375 μ.Χ. αρχαία πόλη μπροστά του.


Από το Βορρά στο Νότο σας πάω................... Με έπιασε η Άνοιξη......................